Profiel: Polypterus, boven-kaak soorten

door **Lode** » ma 24 nov 2008, 18:13

De Polypterus is een vissoort die door heel Afrika word gevonden. Door de vele gebieden en riviersystemen in Afrika zijn er verschillende soorten en variaties van die soorten ontstaan door evolutie.

Andere namen voor de Polypterus zijn onder andere, Bichir, Kwastvin Snoek, Kwastvin Aal, en Draken Aal. Over het algemeen is de Polypterus een lang gevormde vissoort die mensen erg doet denken aan een hagedis. Alle vinnen aan de onderzijde, behalve de anaal vin, bevinden zich op de plek waar je bij een hagedis de poten zou verwachten. Eén van de kenmerkende eigenschappen van de Polypterus, en waarschijnlijk de reden voor de naam draken aal, is dat ze een hele rij rug vinnen hebben, meestal tussen de 7 en 16, afhankelijk van soort. Dit lijkt erg op de typische Chinese Draken.

In en onder de basis van de anaal vin vind je hun geslachtsorganen, en het is juist aan de anaal vin te zien welk geslacht de dieren zijn. Bij de mannetjes zijn de anaal vinnen dik en gespierd, bij de vrouwtjes zijn de anaal vinnen klein en dun.

De Polypterus is een oervis, die bestaat al miljoenen jaren en net zoals veel oudere vissen heeft deze vis de mogelijkheid om lucht van boven het water te ademen. Het is dus belangrijk om het water oppervlakte niet te blokkeren met planten als je Polypterus wil houden. Door dit mechanisme is het mogelijk voor de Polypterus om buiten het water uren te kunnen leven.

Een Kwastvin snoek heeft door de slangachtige vorm van zijn lichaam de mogelijkheid om veel kracht te zetten om bijvoorbeeld de kleppen van een aquarium af te duwen en eruit te klimmen. Dit samen met de mogelijkheid om buiten het aquarium te kunnen leven voor aantal uren maakt verhalen over verdwijnende polypterusen niet ongemeen. Vaak worden de missende vissen weken later gevonden aan de andere kant van de kamer achter een koelkast of bank, nadat het rottende lichaam erg begon te stinken. Dus als je bichir verdwijnt, kun je het best snel opzoek gaan want de kans is groot dat hij nog leeft als je hem weer in het aquarium zet.

Alle Polypterus soorten behoren tot twee basis categorieën. De boven- en onderkaak soorten, bij de bovenkaak soort is de bovenkaak iets langer dan de onderste waardoor de mond naar beneden opent, bij de onderkaak soort is dit het tegenover gestelde. Over het algemeen zijn de onderkaak soorten veel groter dan de bovenkaak soorten. Overigens hebben deze ook een veel grotere mond. De vorm van hun mond heeft ook veel te maken met het voer wat ze in het wild eten. De onderkaak soorten die hun mond naar boven opent jagen meer op levende vissen door te wachten tot een vis boven hun neus voorbij zwemt en dan toe te slaan. De bovenkaak soorten houden zich meer bezig met het eten van dood voer wat zich op de bodem bevindt. Hier onder vind je profielen van de verschillende soorten en variaties.

De Polypterus Senegalus Senegalus, ook wel Senegal Bichir, is de meest voorkomende soort in het hobbyisten aquarium. Dit omdat het ook de kleinste soort is, en het houden van deze soort het meest gangbaar is. De grootste was zo’n 50 cm maar in het aquarium zal deze vis zelden meer dan 25 cm halen.

Helaas is deze vis kwa patroon ook de dofste. De kleur is meestal egaal grijs met een witte buik en hele kleine donkere stippen over de rug. De Senegal Bichir heeft 9-11 rugvinnen. Al is het uiterlijk van deze vis niet het mooist, het gedrag van deze vis is wel erg mooi, het is de meest actieve polypterus soort en ze zwemmen graag vrolijk door het aquarium, iets wat de meeste andere soorten niet doen.

Deze Polypterus wordt in het wild gevonden in de Nijl gebieden, en West Afrikaanse gebieden zoals Gambia, Nigeria, Volta, Lake Chad, en zoals de naam al doet denken, Senegal. De meeste exemplaren in de hobby zijn wildvang, al worden ze wel commercieel gekweekt om de albino, sluier staart, en platinum variaties te krijgen. Hier onder staan foto’s van de wildvang, albino, sluier staart, short body, en platinum.

De Erpetoichthys Calabaricus, ook wel Goudaal, Ropefish, en Reedfish, is de enige Polypterus soort die niet de naam Polypterus heeft gekregen. Dit omdat hij de meest afwijkend uiterlijk heeft vergeleken met de andere soorten. Deze vis soort is net zo makkelijk te vinden als de Senegalus, maar word wel een heel stuk groter. Deze vis bereikt in het wild een maximale lengte van zo’n 95 cm maar zal in een aquarium nooit meer dan 70 cm worden. Dit lijkt heel erg groot maar eerlijk gezegd kan deze vis in een best klein aquarium worden gehouden omdat hij ten eerste erg dun is en ten tweede omdat hij net zoals een aal veel van zijn tijd schuilend onder een stuk hout of steen doorbrengt.

Qua uiterlijk is deze vis olijf groen tot bruin van kleur op de rug, de onderkant is meestal geel tot oranje. Een van de meest opvallende verschillen tussen deze soort en andere soorten, behalve de lengte, is dat deze soort zijn buikvinnen mist. Deze soort heeft tussen de 10 en 12 rugvinnen. Deze vis wordt vaak de Reedfish genoemd omdat ze graag jagen door bewegingloos tussen de planten of aan de oppervlakte te liggen wachten tot een lekker visje voorbij zwemt. Op deze manier lijken ze op een dooie tak of een ‘reed’ die door het water drijft.

In het wild komt deze vis voornamelijk voor in Cameroen en Nigeria, maar wordt af en toe ook door andere delen van West Afrika gevonden. Deze vissen zijn alleen wildvang te krijgen en daarom zijn kleur en vorm variaties heel erg zeldzaam, en tot nu toe nog nooit gevonden.


De Polypterus Palmas, ook wel kortvin bichir, is een soort Polypterus die in drie verschillende kleur varianten te vinden is. Alle 3 varianten worden rond de 30-35 cm en zullen zelden veel langer worden, het is wel bekend dat deze soort goed in de breedte zal groeien nadat de volwassen lengte bereikt is.

De meest voorkomende soort is de Polypterus Palmas Polli, ook wel Poll’s Bichir. Deze Polypterus heeft over de rug vage donkere vlekken over een lichtere achtergrond. De onderkant van de vis heeft een lichte gele kleur net zoals de vinnen. In de 5-7 rugvinnen bevindt zich vaak een donkere vlek. Deze variatie net zoals de andere twee heeft relatief korte vinnen en staart. De beste manier om de kleuren van deze vis te beschrijven is “vervaagd”, het lijkt gewoon alsof de kleur over een wit achtergrond zijn getekend en daarna er half afgewreven. In het wild komt deze vis komt uit de Congo Rivier, maar deze vis wordt ook gekweekt dus je hebt altijd zo’n 50% kans dat je een wildvang vis koopt.

De wat minder voorkomende soort is de Polypterus Palmas palmas, ook wel Marmer Bichir. Deze palmas is de kleinste van de drie en zal meestal niet eens boven de 30 cm komen. Deze kleur variatie is veel donkerder van kleur en de patronen en kleur zijn scherper en meer contrasterend. Buik is zo goed als wit (crème wit) en de vinnen zijn echt geel te noemen, ook komt deze kleur in vele kleine stippen over de bovenkant van het lichaam voor. De rug kleur en patroon bestaat uit een mengsel van bruin, donker bruin en gele stippen en daar tussen langs de zijkant van het lichaam donker bruine, richting de staart aflopende verticale strepen/vlekken. De 7-9 rugvinnen zijn over het algemeen bijna egaal donker bruin. Dit is een zeer mooie vis om te zien. Alle exemplaren zijn wildvang en tot nu toe is kweken nog niet gelukt. Deze soort wordt in het wild gevonden in Kongo, Guinea, Liberia, en Sierra Leone.

De laatste en ook meest zeldzame soort van de Palmas familie is de Polypterus Palmas Beutikofferi, ook wel Beuttikofer’s bichir of Goudstip Bichir. Deze soort is het grootst en kan tot zo’n 35 cm groeien. Qua kleur en patroon zit deze vis tussen de Palmas Palmas en de Palmas Polli in. De donker strepen over de zijkant zijn veel dunner dan bij de Palmas Palmas en ook lichter van kleur, deze strepen heb vaak een heel vaag paars tintje. Maar wat het mooist is aan deze vis is het geel, de hele buik heeft een mooie gele kleur, net zoals alle vinnen en de staart. De rug vinnen eindigen in een zwarte punt, wat het effect geeft dat er zwarte streep loopt. Overal is dit misschien wel de mooiste soort. In het wild komt deze vis voor in de Casamance rivier in Senegal en de Saint Paul rivier in Liberia. Hieronder zijn foto’s van alle drie variaties.


De Polypterus Ornatipinnis, ook wel Ornate Bichir, is de grootste bovenkaak soort van de Polypterus soorten naast de Polypterus Senegalus Meridionalis. Deze wordt in lengte tot zo’n 60-65 cm en kan een echte dikzak worden. Dit is vaak de meeste gewilde soort omdat de kleuren erg fel zijn, maar helaas is ook gebleken dat deze soort het meeste op vissen rooft. Het is de enige van de bovenkaak soorten die actief voervissen zal jagen. Maar het is dus ook over het algemeen de meest actieve soort van de grotere polypterusen.

Deze polypterus heeft over het hele lichaam hetzelfde patroon. Een afwisseling tussen zwarte en vel gele stippen, en over de buik wordt de kleur bijna wit. Door dit egale patroon is het vaak moeilijk uit te maken waar de ogen zitten omdat ze in de kleur wegvallen. Door deze kleuren wordt er vaak gezegd dat deze soort een luipaard print heeft, maar ik vind het daar helemaal niet op lijken. Deze Polypterus heeft tussen 9 en 11 rugvinnen. De Ornatipinnis heeft over het algemeen de grootste mond van de boven-kaak soorten.

Deze vis komt origineel uit de Kongo Rivier systeem en uit het Tanganyika Meer. Deze vis is een tijd ook commercieel gekweekt voor de hobby maar dat wordt niet meer zoveel gedaan omdat de nakweek vissen vaak vager van kleur waren en de meeste aquarianen toch maar op zoek gingen naar de wildvang soort.

De Polypterus Delhezi, ook wel Banded Bichir of Armored Bichir, is de tweede grootste Polypterus soort van de bovenkaak soorten, met een maximale lengte van zo’n 40cm. Al wordt de Teugelsi langer dan de Delhezi, is de Delhezi veel dikker en dus in massa een stuk groter. Deze is net zoals de Ornatipinnis redelijk duur maar toch erg makkelijk te vinden.

De kleuren en patronen van deze vis kunnen erg mooi zijn. De vis is egaal grijs bruin met 7 tot 8 zwarte verticale strepen over de zijkant, deze strepen zijn vaak omzeild met een fel gele kleur. De buik is wat lichter van kleur. Karakteristiek van deze soort is dat de 10-13 rugvinnen het verst van de kop staan van alle soorten.

Zoals de bijnaam al aangeeft komt deze vis voornamelijk uit de Kongo Rivier. Nakweek van deze vis is ook makkelijk te kopen maar net zoals de Ornatipinnis zijn de nakweek vissen niet zo mooi van patroon en kleur. Vaak hebben de nakweek vissen geeneens strepen, meer vage vlekken en stippen.

De Polypterus Mokelembembe is een soort waarvan vroeger werd gedacht dat het een Polypterus Retropinnis was. Het bleek na onderzoek dat de twee toch verschillende soorten waren. Deze vis wordt maximaal 35 cm en is over het algemeen best zeldzaam.

Deze vis is egaal bruin/geel met onregelmatige donkere vlekken met een tintje groen over de zijkant van het lichaam. Vaak hebben de kaken een donkere omzeiling alsof er vuil tussen de groeven zit.

Deze vis komt in het wild voor in de Kongo Rivier en is over het algemeen best moeilijk te vinden. Er zijn nog geen succesvolle pogingen tot commercieel kweken, en is daarom ook redelijk duur als je ze vind.

De Polypterus Retropinnis, ook wel Zaïre Green Bichir, is heel moeilijk apart te houden omdat ze over de jaren deze naam aan meerdere Bichirs hebben gegeven om dan toch erachter te komen dat het verkeerd was. Daarom is er veel verwarring van hoe ze er nou precies uitzien. Deze soort wordt ook maar rond de 35 cm en is ook redelijk zeldzaam, dit omdat ze vaak worden gezien als andere soorten en verkeert worden verkocht.

Polypterus Palmas Polli, Polypterus Weeksii en Polypterus Palmas Polli hebben ooit de naam Polypterus Retropinnis gehad. Het is nu duidelijk dat deze soorten niet de Retropinnis waren maar juist iets anders. De “echte” Retropinnis lijkt het meeste op de Mokelembembe van die drie. De echte Retropinnis heeft ook een egaal bruinachtige tint en soms sporadische donkere vlekken. Het grote verschil tussen de Mokelembembe en de Retropinnis is dat de Retropinnis een groene gloed heeft over het gehele lichaam. Ook zijn de borst vinnen vaak olijf groen van kleur. Als je op zoek bent naar deze soort is het dus een goed idee om bij de genoemde soorten te zoeken of iemand misschien een fout heeft gemaakt en dat er een Retropinnis bij zwemt.

Deze soort komt in het wild voor in Zaïre en het Ogooue Rivier gebieden. Deze is nog nooit commercieel gekweekt en is dus redelijk moeilijk te vinden.


De Polypterus Weeksii, ook wel Mottled Bichir, Fat-head Bichir of Weeks’ Bichir, is een zeldzame maar hele mooi soort kwastvin snoek. Deze wordt maximaal 55 tot 60 cm en redelijk dik. Dit is voor de specialisten vaak één van de favoriete soorten.

De bovenkant van het lichaam is meestal grijs/bruin van kleur, de buik heeft meestal een licht gele tint. Het gehele lichaam heeft donkere dunne verticale strepen wat doet denken aan een tijger print. De vinnen hebben dezelfde kleur als de rug, soms ook met donkere strepen. Deze soort heeft een redelijk groot hoofd vergeleken met het lichaam, van daar de bijnaam Fat-head Bichir. Hierdoor is hun mond ook redelijk groot en kunnen ze dus ook goed jagen net zoals de Ornatipinnis.

Deze soort komt voor in het Kongo rivier systeem net zoals veel andere Polypterus soorten. De Weeksii is nog nooit gekweekt maar als je de juiste contacten hebt kan je er nog redelijk goed aankomen en voor een mooie prijs ook nog.

De Polypterus Teugelsi, ook wel Teugel’s Bichir, is één van de “holy grails” van de Polypterus soorten. Deze soort weten we nog niet heel veel over omdat ze zo zeldzaam zijn. Er zijn maar een handje vol die in aquariums worden gehouden. Ik ben één van de gelukkige die er één heeft (eigenlijk 2 maar één is na ontsnapping in mijn vriezer beland). De volgroeide maat is nog niet bekend, al staat er op veel sites dat ze zo’n 42 cm worden. Echter dit kan niet waar zijn want die van mij is nu bijna 50 cm.

Qua kleur lijkt de Teugelsi erg veel op de Polypterus Palmas Palmas maar is veel langer en dunner. Uit mijn ervaring is deze vis best schuw en alleen s’avonds actief. Het grote verschil behalve de maat is dat de borst vinnen donker bruin tot zwart zijn en de buik bijna een oranje kleur heeft. Deze vis heeft tussen 7 en 9 rugvinnen. Door de hele lang vorm kan deze vis heel makkelijk tussen elk gaatje friemelen en is het dus belangrijk dat je het aquarium erg goed afdicht.

Deze vis komt alleen voor in Kameroen in de Cross rivier en zijn nog nooit in het klein gezien, waarschijnlijk omdat ze dan veel op een Polypterus Palmas Palmas lijken.

De Polypterus Senegalus Meridionalis is nog heel weinig van bekend. Deze soort wordt zo’n 70cm en is dus de langste soort van de bovenkaak polypterusen. Men weet nog steeds niet of het een andere soort is, of gewoon een regionale variant van de Polypterus Senegalus Senegalus. Ze zijn erg zeldzaam, en tot nu toe niet in de hobby aanwezig, dat is ook de reden dat we er zo weinig van weten.

Qua kleur lijkt deze vis veel op de Polypterus Senegalus Senegalus. Het enige verschil is het maatverschil en de kaak. De boven- en onderkaken zijn bijna dezelfde lengte. De vis heeft 9 tot 10 rugvinnen.
Deze vis wordt in het wild gevonden in de Lualaba Rivier en de Kongo Rivier van Katanga tot Yangambi.

Tekst: Mark (foto's volgen)